Bruno, Giordano

Bruno, Giordano

1548-1600 yılları arasında yaşamış, İtalyan kozmolog ve filozof.

Yaşamı. İbni Rüşd, Lucretius, Marsilio Ficino ve Cusalı Nicholas gibi isimleri okuduğu bilinen Bruno 17 yaşındayken Dominiken tarikatına katılır, ama onların “cahiller”den oluştuğunu düşünmesi uzun sürmez. 18 yaşındayken Hıristiyan üçlü birlik inancını sorgulamaya başlar, aralarında Erasmus’un da bulunduğu yasaklı yazarların kitaplarını okur, Karşı-Reformun en etkili olduğu günlerde heretiklerin hakikati skolastik yöntemler dışında arama arayışında olduklarını ve böyle bir arayışın meşru olduğunu söyleme cesaretini gösterir ve bu cesaretin bedelini hayatı boyuna sürekli soruşturmalara tâbi olarak öder.

Düşüncesi. İtalya’daki soruşturmalar onu sırasıyla Cenevre’ye, Paris’e ve Londra’ya yöneltir, ama Karşı-Reformcuları da Reformcuları da aynı ölçüde eleştirmesine yol açan dogma karşıtı yapısı, bu “felsefe Don Kişotu”nun İtalya dışında da aradığı huzuru bulamamasına yol açar. Bellek sanatı hakkındaki ilk Latince eserinde (De umbris idearum), Bruno kelimelerle imgeler arasında ilişkiler kuran bellek sanatının, şeylerde somutlaşan içsel bir ilke olan doğanın bir görünümü olduğunu iddia eder. Bu içsel ilişkinin anlamı, madde ve form arasında kurulan Aristotelesçi ikiliğin/hiyerarşinin reddedilmesi ve doğanın en küçüğünden büyüğüne kadar her türlü varlıkta içkin olan bir birlik olarak düşünülmesidir. İlk eserlerinden son eserlerine kadar sürecek olan böyle bir birci/içkinci anlayışla, Bruno doğanın dışsal bir yaratıcı tarafından yaratılmış sonlu ve pasif bir niteliğe sahip olduğu iddialarına karşı çıkacak ve “şeylerin dışsal değil, içsel ilkelerden meydan geldiğini” söyleyecektir.

Sonsuz evren. Şeyler arasındaki ilişkileri kavrayabilme arzusuyla kozmolojiye yönelecek olan Bruno, dünyanın güneşin etrafında döndüğünü ileri süren Kopernikçi anlayışı savunur, hatta daha da ileri giderek, aynı fiziksel yasaların geçerli olduğu bir evrende güneşin dahi evrenin merkezi olamayacağını söyler ve farklı gezegenlerin farklı güneşler etrafında döndükleri sonsuz bir evrene göndermede bulunur.

İçkinci/birci/maddeci düşünce. Bruno formun maddeye ait olduğunu, çünkü madde dışında hiçbir şeyin var olamayacağını, dünyanın ruhunun ve maddesinin şeylerin büyük birliği içinde tek bir tözde buluştuklarını, doğanın şeylerde bulunan Tanrı’dan başka bir şey olmadığını ve dünya nasıl Tanrı’ya ihtiyaç duyuyorsa, Tanrı’nın da dünyaya ihtiyaç duyduğunu ileri sürecek ve “maddeyi pasif-formu aktif”, “Tanrı’yı sonsuz-dünyayı sonlu” gören ikiliklere karşı bedeni-zihni bir arada düşünmeyi önererek, sonsuz bir Tanrısallığın sonsuz bir evreni ve dünyalar çokluğunu gerektirdiğini iddia edecektir.

Çok erken bir zamanda, evrende tıpkı bizimkine benzer sayısız dünyaların var olduğunu ve bu dünyalarda bizim gibi zeki varlıkların yaşayabileceklerini ileri süren bu içkinci/birci/maddeci düşünce, döneminin hâkim zihniyetine aykırı olmanın bedelini Roma Engizisyon Mahkemesi’nde yargılanarak ödeyecek ve “akademisiz akademisyen” Bruno, 17 Şubat 1600’de yakılarak çok sevdiği bu dünyadan ayrılacaktır.

KAYNAKÇA

Alfonso Ingegno, The new philosophy of nature, “The Cambridge History of Renaissance Philosophy”, der. Quentin Skinner & Eckhard Kessler, New York: Cambridge University Press, 1988

Blum, Paul Richard Giordano Bruno: An Introduction, çev. Peter Henneveld, Amsterdam: Rodopi, 2012,

Cemal Bâli Akal, Beyaz Perdede Kirli Yargılama, Zoe Kitap, 2019

Demir, Barışcan Bruno ve Kant: Av ve Avcının İç içe Geçişi, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2020, Sayı 30, 329-244.

Finocchiaro, Maurice A. Philosophy versus Religion and Science versus Religion: The Trials of Bruno and Galileo, “Giordano Bruno, Philosopher of the Renaissance”

Giordano Bruno, The Ash Wednesday Supper, çev. Edward A. Gosselin & Lawrence S. Lerner, Toronto: Toronto University Press, 2008

Higgins, Dick & Doria, Charles Introduction, “On the Composition of Images, Signs & Ideas” içinde, der. Dick Higgins, Willis, Locker & Owens, New York, 1991

Ingegno, Alfonso Introduction, “Cause, Principle and Unity and Essays on Magic” içinde, der. Richard J. Blackwell & Robert de Lucca, Cambridge: Cambridge University Press, 2004

Mendoza, Ramon G. Metempsychosis and Monism in Bruno’s nova filosofia, “Giordano Bruno, Philosopher of the Renaissance”, der. Hilary Gatti, New York: Routledge, 2016.

Spruit, Leen Giordano Bruno and Astrology, “Giordano Bruno, Philosopher of the Renaissance”  

Yazar : Cansu MURATOĞLU (İstanbul Bilgi Üniversitesi)