Buddhizm

[İng. Buddhism ] [Fr. Bouddhisme ] [Alm. Buddhismus ] [Tr. Alt. Yzm. Budizm ]

Buddha’nın ölümünden yaklaşık 2-3 yüzyıl sonra, sözleri ve öğretileri takipçileri tarafından bir araya getirilerek (tripitaka ‘üç sepet’) oluşturulan Hint menşeli bir din.

Öğretisi. Dinin öğretisine Buddha’nın düşünceleri, söylemleri ve yaşamı kaynaklık ettiği için, Siddhārtha Gautama Buddha, bu dinin kurucusu ya da tanrısı olarak kabul edilmektedir. Buddhizm kast sistemine, Brāhmaṇların kurban törenlerine ve batıl inançlarına karşı çıkmaktadır.  Dinden çıkmak, yalan söylemek, içki içmek, küfür etmek gibi durumların günah ya da sevap gibi bir karşılığı yoktur. Tek bir amacı vardır; kişiyi reenkarnasyon, yani doğum-ölüm döngüsünden kurtarmak ve bir daha dünyaya gelmemek üzere Nirvāna’ya eriştirmek. Bu kurtuluşun yolu ise, aynı zamanda Buddha’nın öğretisinin özü olan Dört Soylu Gerçek (Skr. Çatvāri Aryasatyāni, Pāli. Çattari Ariyasaççāni) kuralıdır.

Dört soylu gerçek, eski Buddhist metinlerde pek çok kez açıklandığı gibi şöyledir:

 1. Duhkha (Pāli, Dukkha; acı, keder);

 2. Samudaya (acının kaynağı);

 3. Nirodha (acının giderilmesi);

 4. Mārga (Pāli, Magga; acıyı gideren yol).

     Bu yolun ise, Soylu Sekiz Basamağı (Pāli. Ariya Atthangika Magga) vardır:

   1. Doğru Anlama (Sammā ditthi);

   2. Doğru Düşünce (Sammā sankappa);

   3. Doğru Konuşma (Sammā vāçā);

   4. Doğru Davranış (Sammā kammanta);

   5. Doğru Geçim (Sammā ācīva);

   6. Doğru Çaba (Sammā vāyāma);

   7. Doğru Hatırlama (Sammā sati);

   8. Doğru Yoğunlaşma (Sammā samādhi).

Bu kavramların sırasıyla uygulanmasından ziyade hepsi birbirine bağlı olduğu için aynı anda yapılması gerekmektedir. Tüm bu aşamalardan sonra kişi kurtuluşa yani Nirvāna’ya ulaşabilmektedir. Nirvāna ölümden sonra erişilen değil, yaşarken ulaşılan bir durumdur ve kendisinden sonra gelen bir aşama ya da durum yoktur.  Nirvāna’ya ulaşan kişi, bencillikten uzak saf bir yaklaşımla mutluluk duyar, istek, nefret, cehalet, gurur gibi şeylerden bütünüyle uzaktır. Saf, nazik, merhametli ve hoşgörülüdür. Bu sebeple herkes aydınlanarak Buddha olabilmektedir. Buddha’lık derecesi arhat, bodhisattva ve siddha’dan sonra gelinen en son aşamadır. Buddhizm sadece Hindistan’da değil, Çin, Japonya, Sri Lanka, Tayland ve Burma gibi ülkelerde de yayılmıştır. Yayıldığı bölgelerdeki sosyo-kültürel yapıların farklılığından dolayı, Buddhizm bugün esas yapısından ve Buddha’nın öğretisinden tamamen uzaklaşmıştır. Hindistan’da ise, Hinduizm’in yükselmesi ve Hindu tanrı panteonu Vishṇu’nun bedenlenmeleri arasına girmesiyle popülerliğini kaybetmiştir. Ortaya çıktığı dönemdeki ile günümüzdeki yapısı arasında birçok farklılık olması sebebiyle, Buddhizm’i, ‘Buddha yaşarken’, ‘Buddha öldükten sonra’ ve ‘Asya’ya yayılması’ olarak üç farklı döneme ayırarak incelemek mümkündür. 

KAYNAKÇA

Akira, Hirakawa. A History of Indian Buddhism from Şakyamuni to Early Mahayana. (Edit. Paul Groner). Delhi: Motilal Banarsidass. 2007.

Dutt, Nalinaksha. Early Monastic Buddhism. Calcutta: Calcutta Oriental Book Agency, 1941.

Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi II. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017. 

Frazer, J. G. Altın Dal. (çev. Mehmet H. Doğan) İstanbul: Payel Yayınları, 2004.

Kaya, Korhan. Buddhistlerin Kutsal Kitapları. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.

Nariman, G. K. Literary History of Sanskrit Buddhism. Bombay: D.B. Taraporevala Son & Co, 1920.

Ruben, Walter. Buddhizm Tarihi. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1947.

Yazar : Esra BÜYÜKBAHÇECİ (Ankara Üniversitesi)