anlık

[Alm. intellekt, Verstand] [Fr. intellect, entendement] [İng. intellect, understanding] [Lat. intellectus] [es. t. müdrike]

Anlama, düşünme gücü; bilme yetisi; Kavramlarla düşünme yetisi. 

1- (Skolastik felsefede) — Duyum (sensatio), — us (ratio), anlık (intellectus) basamaklanmasında en yüksek yere konulan düşünme ve bilme yetisi. // Usun duyumlarla alınan gereçleri kavramsal olarak işlemesine karşılık, anlık her türlü duyarlıktan bağımsız olan idelerin bilgisine vardırır.

2- (Skolastikten sonra) Usla bir tutulan, biçimleri, bağlantıları kavrama ve böylece bilgi ve görüş kazanma yetisi.

3- (Aydınlanmadan beri) Bilgi yetileri basamaklamasında ustan bir alttaki basamağa konulan düşünme ve bilme yetisi.

// Bu yeti:

   a. kavramlar, kurallar, kategoriler, açık, somut düşünceler yetisi olarak;

   b. ayırma, çözümleme, soyut düşünme yetisi olarak;

   c. kılgılı yönden planlar yapan yeti olarak düşünülür.

4- Kant usun ve anlığın skolastikteki anlamlarını tersine çevirmiş, kavram kurmayı anlığa, ideler bilgisini de usa bağlamıştır.

5- Anlamaktan türetilmiş olarak:

   a. Anlam bağlamlarını kavrama yeteneği,

   b. Anlayış.

Yazar : Yazılıyor...Gökhan Murteza (Kırklareli Üniversitesi)