Aristippos

M. Ö, 435-386 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı düşünür.

Sokrates'in öğrencisi olan Aristippos Kirene Okulunun kurucusu olarak bilinir. Eserlerinden hiçbiri günümüze ulaşmamış olan filozof, acıdan kaçınan ve akla ya da ölçülülüğe dayalı doğrudan hazzı temele alan bir ahlâk öğretisi geliştirmiştir. Aristippos'un hazcı öğretisinin oluşumunda, Sofistlerin ve Sokrates'in etkisi olmuştur. Buna göre, Aristippos, Sofistlerden kesin bilgiyi bize yalnızca duyumların verdiği görüşünü almıştır. Bununla birlikte, duyumlarımız bize ne şeylerin bizzat kendilerine ilişkin olarak, ne de başka insanların duyumlarına ilişkin olarak bilgi verir. Aristippos'a göre, insanların eylemlerinin temelinde, öznel duyumlar olmalıdır. Bu, kabul edilirse, yani ahlâkî eylem için gerekli normu, bireysel duyumlar oluşturursa eğer, bu takdirde ahlâki eylemin amaç hoş duyumlar elde etmek olur.

Ona göre, duyum hareketten meydana gelir. Bu hareket yumuşaksa, yani bu harekette, kişi doğaya uygun bir duruma geçmişse, onda hoş bir duyum ve bir haz duygusu meydana gelir; buna karşın, sert, fırtınalı, doğaya karşı olan hareketler acıyı doğurur. Sessizlik, hareketsizlik durumunda, ya da hareketin pek zayıf olduğu durumlarda ise, hiçbir duyum alamayız, haz ya da acı söz konusu olmaz. Bu üç hareketi açıklamak için, Aristippos yelkenli gemiye uygun bir deniz rüzgârı, deniz fırtınası ve hiç rüzgârın esmemesi örneklerini vermiştir. Tıpkı yelkenli gemiye uygun bir deniz rüzgârının en iyi ve tercih edilesi durum olması gibi, üç ayrı duyum türünden, yalnızca haz duyumu istenmeye değer olan duyumdur.

Bunu, Aristippos’a göre, doğanın kendisi de kanıtlar, çünkü herkes hazzm peşinden koşar, aadan ise kaçar. Hazzın yerine aasızlığı koymak da yanlış olur, zira hareket olmayan yerde, yalnızca bir duygusuzluk durumu söz konusu olup, burada hazza da aaya da yer yoktur. Buna göre, iyi, hoş olanla ve hazla, kötü de hoş olmayan ve acı ile aynıdır. Yani, haz veren herşey iyi, acı veren şey de kötüdür. İnsan eyleminin ve yaşamının en büyük amacı hazdır.

Yazar : Yazılıyor....Melek AYGÜL (KMÜ)