Cusanus, Nicolaus

[Alm. Nikolaus von Kues ] [Fr. Nicolas de Cues ] [İng. Nicholas of Cusa ] [Tr. Alt. Cusalı Nicholas]

1401-1464 yılları arasında yaşamış, doğum ismi Nikolaus Cryfftz olan Alman Katolik kardinal, filozof, teolog, hukukçu, matematikçi ve astronomdur. Rönesans hümanizminin ilk Alman savunucularından biridir.

Hayatı ve Eserleri. 1401 yılında Trier yakınlarında Mosel Nehri üzerine kurulan Kues (bugünkü adıyla Bernkastel-Kues) şehrinde doğdu. Cusanus, 1416-17 yıllarında Heidelburg Üniversitesi'nde liberal sanatlar eğitimi aldı. Daha sonra Padua Üniversitesi'ne geçerek burada kilise hukuku okudu ve 1423 yılında Kilise Hukuku Doktoru unvanını aldı. 1425 yılında Trier başpiskoposunun hizmetine girdi, 1426’da Köln'deydi ve orada Campo'lu Heimerich (Alm. Heimerich von Campen) ile tanıştı ve bu kişi ona Ramon Llull'un yazılarını, Büyük Albert'i (Lat. Albertus Magnus) ve onun Dionysius üzerine yorumunu ve Proklos'un Platon'un Parmenides diyaloğu üzerine yorumunu tanıttı.

1430'larda rahip olarak atanan Cusanus, ilk olarak Basel Konsili'nde uzlaşmacı olarak yaptığı çalışmalarla dikkat çekmiştir. Cusanus’un Basel’e en büyük katkısı uzlaşma teorisinin kapsamlı ve sistematik bir savunmasını sunduğu Katolik Uyum Üzerine (De Concordantia Catholica ,1433) isimli eseriydi. Uzlaşmacılıkla, genel bir kilise konseyinin papalık üzerindeki yetkisini ileri sürmüştür. Basel'deki kargaşa konseyi böldükten sonra, Cusanus nihayetinde papalık tarafının yanında yer aldı ve conciliaristlerden ayrıldı. 1437'de Yunan Kilisesi'nin Roma ile uzlaşmasını sağlamak üzere Konstantinopolis'e gönderilen elçilik heyetinde yer aldı. 1438-48 yılları arasında Almanya'da papalık elçisi olarak görev yaptı. IV. Eugenius tarafından 1446'da kendisine kardinal ünvanı verilen Cusanus, 1448'de V. Nicholas tarafından bu göreve asaleten atandı ve 1451'de kilisede reform yapmak üzere papalık elçisi olarak Almanya'ya gönderildi. 1450 yılında Tirol'deki Brixen piskoposu olarak atandı. 1452'de Brixen'de aktif idareye başladı, ancak reform girişimleri tehditlere ve Tirol kontu Sigismund ile çatışmalara yol açtı. 11 Ağustos 1464'te Nicholas, II. Pius’un Türklere karşı bir haçlı seferi hazırlıklarına yardım etmek için Ancona'ya giderken Todi'de öldü. Mezarı Vincoli’deki Aziz Pietro Kilisesinde olmakla birlikte cesedinin kayıp olduğu ve vasiyeti üzerine kalbinin çıkartılarak Kues’te yaptırdığı yaşlılar bakımevinin şapeline gömüldüğü söylenir. Bu bakımevi günümüze kadar ayakta kalmıştır ve kütüphanesi hala orada bulunmaktadır.

Nicholas'ın en önemli felsefi eserleri De docta ignorantia (1440), De coniecturis (1442-43), De dato patris luminum (1445), Apologia doctae ignorantiae (1449), Idiota de sapientia, Idiota de mente, Idiota de staticis experimentis (1450), De visione Dei (1453), De beryllo (1458), De possest (1460), De li non aliud (1461), De ludo globi (1462-63), De venatione sapientiae (1462), Compendium (1464) ve De apice theoriae (1464)’dir. Son yıllarında yazdığı başta İslam olmak üzere diğer dinlere de hitap eden De Pace Fidei (1453) ve Cribratio Alkorani (1461) adlı iki eser özellikle dikkate değerdir.

Felsefesi. Cusanus’un düşüncesine dair en kapsamlı düşünceleri De Docta Ignorantia'da (Bilgince Bilgisizlik Üzerine) yer alır: Cusanus burada Hıristiyan düşüncesinde geleneksel olarak bulunan dört kategorik gerçekliği ele alır: Tanrı, doğal evren, Mesih ve insan. Eserinin ilk kitabını Tanrı'ya, ikincisini evrene ve üçüncüsünü de Tanrı-insan İsa Mesih'e ayırır. Sıralaması Tanrı'dan çıkışı ve O’na dönüşü yansıtırken, bu kitap felsefe ve teolojiyi birbirinden ayırmaz, onları Neoplatonik Hıristiyan gerçekliğine tek bir genel bakışta birleştirir.

Cusanus, üç kitabın kavramları arasındaki paralellikleri ortaya koymak için tek bir mecaz ifade ile başlar: "maksimum". Tanrı mutlak Maksimum'dur; evren Tanrı'nın yaratılmış bir görüntüsüdür, daraltılmış ya da sınırlandırılmış maksimumdur. Mesih ilk ikisini aynı anda hem mutlak hem de daraltılmış Maksimum olarak birleştirir. "Daralma", hepsi Tanrı'nın sınırlı imgeleri olan yaratıkların sonlu durumları için bir metafordur. "Mutlak", Tanrı'nın sonsuzluğunu karakterize etmekte kullanılır. Mutlak maksimum olarak Tanrı hem sınırsız hem de aşkındır, daha fazla ve daha azın sınırlı veya daralmış alanını ölçen insan kavramları tarafından ulaşılamaz. Cusanus, insan bilgisini ölçme olarak kavramsallaştırdığında, bilgimizin de herhangi bir sınırlı şeyin özünü tam olarak ölçemeyeceğini öne sürer. Sınırsız Tanrı söz konusu olduğunda ise, "sonlu ile sonsuz arasında bir orantı olmadığını" iddia eder. Sonsuz Tanrı bizim kavrayışımızın ötesinde kalır. İnsanın bu iddianın derinliğini ve sonuçlarını anlama çabası, bilgisizliğimizi "öğrenilmiş" kılacak olan şeydir.

Cusanus'un eserinin amacı, anlaşılmaz Tanrı'yı "anlaşılmaz bir şekilde" nasıl kavrayabileceğimizi göstermektir. İlk önerisi, Tanrı'nın "zıtların birliği" (Lat. coincidentia oppositorum, İng. coincidence of opposites) olduğudur. "Maksimum" diliyle ifade edersek, Tanrı'da hem maksimum hem de minimum ilahi sonsuz Birlik'te çakışır, çünkü her ikisi de zihni daha fazla ve daha azın ölçülebilir yaratılmış alanının ötesine götürür ve sonunda sadece "üstün" veya aşkın anlamına gelir. Cusanus’a göre biz alemi olgularla bilebiliriz; bu olgular bize zıtlıklar ve karşıtlıklar halinde görünür. Söz gelimi sıcağı soğukla büyüğü küçükle fark ederiz. Sıcağın karşısında soğuk; büyüğün karşısında küçük olmasaydı bize her şey birbirinin aynı görünecek ve biz o şeyler hakkında hiçbir şey bilmeyecektik. Cusanus için “Tanrı’yı zıtlık ve karşıtlıklarla değil aksine birliği ve bütünlüğü ile bilebiliriz. O bütün zıtlıkları içine alan ne büyük ne de küçük sıfatlarını taşımayan bir varlıktır.

KAYNAKÇA

Bellitto, Christopher M.,Thomas M.Izbicki, Gerald Christianson. Introducing Nicholas of Cusa A Guide to a Renaissaince Man, Paulist Press, New York, 2004.

Casarella, Peter. “Nicholas of Cusa”. Internet Encyclopedia of Philosophy, Editör James Fieser, Bradley Dowden. https://iep.utm.edu/nicholas/ çevrimiçi 28 Temmuz 2023.

Cusanus, Nicolaus. De Docta Ignorantia (On Learned Ignorance), Çev. Jasper Hopkins, The Arthur J. Banning Press, Minneapolis, 1990.

Hudson, Nancy J. Becoming God: The Doctrine of Theosis in Nicholas of Cusa, The Catholic University of America Press, Washington, 2007.

Meuthen, Erich. Nicholas of Cusa A Sketch for a Biography, Çev. David Crowner, Gerald Christianson, The Catholic University of America Press, Washington, 2010.

Miller, Clyde Lee. “Nicolaus Cusanus”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Ed. Edward N. Zalta, Uri Nodelman. https://plato.stanford.edu/entries/cusanus/ çevrimiçi 29 Temmuz 2023.

Watanabe Morimichi, Gerald Christianson, Thomas M. Izbicki. Nicholas of Cusa: A Companion to His Life and His Times, Long Island University Press, England, 1926.

Yıldırım, Ali. “Nicolaus Cusanus”, Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni, ed. Celal Türer, Hakan Olgun, İnsan Yay. İstanbul 2015, 951- 956.

Yazar : Feyza DEMİR ÇİÇEK (Necmettin Erbakan Üniversitesi)