Diderot, Denis

1713-1764 yılları arasında yaşamış ve uzun yıllar Aydınlanmanın temel eserlerinden biri olan Ansiklopedinin editörlüğünü yapmış olan ünlü Fransız filozofu.

Varlık konusunda doğaya ilişkin olarak maddeci bir yorum getirmiş ve duyumcu bir bilgi görüşünü savunarak, dış dünyaya ilişkin bilgide duyuların rolünü vurgulamış olan Diderot, bilimsel araştırmada gözlemi ön plâna çıkarmış ve doğada tèk bir nedensel ilkenin iş başında olduğunu iddia ederek deneysel bilimin kaçınılmaz olduğunu savunmuştur.

Onun varlık görüşü, yaşadığı dönemin doğalcılarıyla fizyologlarının araştırmalarına dayanır; buna göre, Dide- rot'da maddeyi, çok yapılı, canlı bir varlığa yakın bir bütün olarak tasarlayan maddeci bir bircilik söz konusudur. Maddî bir yapıda olan töz, moleküllere bölünebilir olan farklı öğelerden meydana gelmiştir. Maddenin hücreli bir yapısı olduğunu, tüm canlı varlık türlerinin birtakım gelişme evrelerinden geçtiğini öne süren Diderot, aynı zamanda Darwin'in evrim teorisinin öncülüğünü yapmıştır.

Diderot, siyaset felsefesi açısından tam bir mutlakiyet düşmanı olmuş ve bir dizi reform planlamıştır; din konusunda ise, önce deizmden kuşkuculuğa ve daha sonra da ateizme yönelmiştir. O, ahlâk görüşünü iki büyük 'doğal içgüdü' üzerine, mutluluk ve yardımseverlik üzerine kurarak, ateizmle erdemi bağdaştırmaya çalışmıştır. Akla olduğu kadar içgüdülere de dayanan bu ahlâk anlayışı, onun sanat anlayışını da temellendirir. Ona göre, sanatın görevi, 'erdemi sevdirmek, insanı ahlâkî zaaflardan kurtarmak'tir.

Yazar : YAZARINI BEKLEYEN MADDE...