formel yanlış(lık)

[İng. formal fallacy ] [Lat. non sequitur ]

Mantık kurallarına uyulmamış olmaktan dolayı ortaya çıkan yanlışlığa formel yanlışlık denir. Formel yanlışlıklar, akıl yürütme ya da kanıtlama sırasında temel mantık ilke ve kurallarının göz ardı edilmesi durumunda ortaya çıkarlar. Dolayısıyla formel yanlışlık, içerikten bağımsız olan, yalnızca biçimsel bir yanlışlığı ifade eder. Bu yanlışlık kimi zaman mantık kurallarının bilinmemesinden, kimi zaman bilinse de (farkında olmadan ya da bilinçli olarak) doğru uygulanmayışından kaynaklanır. Bir akıl yürütme yapılırken, içerisinde konuşulan mantık sisteminin kurallarına riayet edilmelidir. Kurallara uygun bir çıkarım geçerli olsa da yani formel açıdan bir yanlışlık barındırmasa da bu onun kabul edilebilir, kullanılabilir olması için yeterli değildir. Bir çıkarımın kabul edilebilir, kullanılabilir olması, formel açıdan geçerli olması kadar sıhhatli (İng. sound) olmasına da bağlıdır. Bir çıkarımın sıhhatli olması demek, öncüllerde içerilen bilgilerin doğru, kabul edilebilir olması anlamına gelir. Öncül önermelerde dile getirilen içeriklerin doğru, kabul edilebilir olması, gerçekliğe uygun bir şekilde sunulmuş olmalarıyla ilgilidir.

KAYNAKÇA

Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, Çeviren ve Hazırlayan. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.

Ural, Şafak. Temel Mantık, İstanbul: Çantay Yayınları, 4. Bs., 2017.

Yazar : İbrahim H. ÇETRES (Mardin Artuklu Ü.);Halise AVŞAR (Dok