Frege, Gottlob

Mantık ve matematik alanındaki çok önemli ve çığır açıcı çalışmalarıyla tanınan ünlü Alman mantıkçısı ve mantık felsefecisi. 1848-1925 yılları arasında yaşamış olan Frege'nin temel eserleri: Grundlagen der Arithmetik [Aritmetiğin Temelleri], Über Sinn und Bedeutung [Anlam ve Kaplam Üstüne].

Onun mantık alanındaki en büyük katkısı, bir nicelik teorisi icad etmekten, yani geçerliliği, 'tüm' ya da 'bazı' gibi deyimlere bağlı olan çıkarımları sembolleştirme ve ifade etmeyle ilgili bir kuram geliştirmekten oluşur. Başka bir deyişle, bir niceleme mantığı geliştirmek suretiyle modern mantığı kurmuş olan Frege, aynı zamanda mantık felsefesi diye bilinen modern felsefi disiplinin de kurucusu olarak tanınır.

Buna göre, mantığı psikolojik bir yaklaşımla ele alan empirist gelenekten ve onu zaman zaman epistemolojinin bir parçası olarak değerlendiren Descartesçı gelenekten bağımsız olarak, mantığı felsefi bir tarzda ele alan disiplini kuran Frege, isim, tümce ve yüklem gibi kavramları büyük bir dikkat ve titizlikle araştırmış ve fonksiyonla kanıtlama türünden matematiksel kavramları gündelik dilin geleneksel özne ve yüklem deyimlerine uygulamıştır.

Matematik felsefesi alanında da çok önemli çalışmalar yapmış olan Frege, bu alanda herşeyden önce kendisinden önceki düşünürlerin ve çağdaşlarının sayıların ve matematiksel doğruların doğasıyla ilgili görüşlerine hücum etmiştir. Buna göre, Kant matematiğin doğrularının sentetik a priori olduklarını, bu doğruların bilgisinin, analiz ya da deneye değil de, sezgiye bağlı olduğunu öne sürmüştür. Bunun tam tersi bir görüş geliştiren MiIl’e göre ise, matematiksel doğrular a posteriori, empirik genellemelerdir. Her iki görüşe de karşı çıkan ‘Frege, aritmetiğin doğrularının hiçbir şekilde sentetik olmadıklarını, a priori olmadıktan başka, a posteriori de olmadıklarını öne sürmüştür. A priori sezgiye dayanan geometrinin tersine, aritmetik, Frege'ye göre, analitik bir disiplindir.

Yazar : Yazılıyor...Özgüç Güven (İstanbul Üniversitesi)