Gassendi, Pierre

1592-1655 yılları arasında yaşamış olan Fransız düşünür, matematikçi ve bilim adamı. Kendisinden sonraki felsefî ve bilimsel spekülasyonla tavır üzerinde oldukça etkili olmuş olan Gassendi, eski İlkçağ atomculuğunu canlandırmıştır.

Temel eserleri: Exercitationes paradoxiacae adversus Aristotelaeos [Aristotelesçilere Karşı Paradoksal Tezler], Syntagma Philosophiae Epicuri [Epiküros Felsefesinin Özeti].

Felsefeyi, Hellenistik dönemde Epiküros'un yaptığı gibi, mantık, fizik ve ahlâk felsefesi olarak üçe ayıran Gassendi, önce Descartesçı doğuştan düşünceler anlayışına karşı çıkmış ve bilginin esas kaynağının duyular ve tümevarım olduğunu öne sürerek, empirist bir bakış açısı benimsemiştir. Matematikçiliğin de etkisiyle, tümdengelimden hiç vazgeçmemiş olan Gassendi, felsefi atomculuğu geleneksel maddî yorumundan sıyırmış ve onu, matematikle mekaniğin kendisine uygulanabileceği bir şekle büründürmüştür.

Bundan dolayı, onun ruhun ve Tanrı'nın varoluşunu öne sürüp, ruhun ölümsüzlüğünü kanıtlaması bir tutarsızlık meydana getirmez. Nitekim, doğanın ve ruhla beyin arasındaki karşılıklı etkileşimin mekanik bir tarzda açıklanması gerektiğini iddia eden Gassendi, teleolojik kanıtın belli bir versiyonunu öne sürerken, doğadaki uyumun Tanrı'nın varlığının bir kanıtı olduğunu söylemiştir. O, ahlâk felsefesi alanında da çok etkili olmuş ve bu bağlamda, en yüksek iyinin, tıpkı Epiküros’un iddia ettiği gibi, ruh sükunetinde aranması gerektiğini söylemiştir. Ona göre, ruhun esenliği ve bedensel acının yokluğunu ifade eden mutluluğa, insan, dünyada ancak bir ölçüde ulaşabilir.

Yazar : Yazılıyor...Arda TELLİ (İstanbul Üniversitesi)