kaplam

[Alm., Fr. ve İng. Extension ] [Es. Tr. şümul ]

Bir terimin kaplamı, o terimin altına düşen türleri veya tek tek nesneleri kapsar. Eş deyişle, kaplam, bir terimin dile getirdiği nesne veya nesneler kümesidir. Kaplam, bir terimin anlamının ne olduğunu sormaya ilişkin “nedir?” sorusuna yanıt olarak verilenleri belirtmektedir ve her terimin hangi nesneler kümesini oluşturduğuyla ilgilidir. Buna göre, her nesne altına düştüğü terimin kapsadığı nesneler sınıfı içerisinde değerlendirilir ve böylece nesneler arasında ayrımlar belirlenmiş, sınırlar çizilmiş olur. Buna göre, Porfiryus ağacında yukarıdan aşağıya doğru gidildiğinde, yani bir terimin türüne ve altına düşen tek tek nesnelere gidildiğinde konu edilen terimin kaplamı saptanmış olur. Sözgelimi, “insan” teriminin kaplamı “Ali, Ayşe vb.” gibi tek tek insanlardır. Buna göre bir terimin kaplamına girenlerin sayısı, Porfiryus ağacında aşağı doğru gidildikçe azalma gösterir. Örneğin “hayvan” teriminin altına giren nesne sayısı “canlı cisim” teriminin altına giren nesne sayısından daha azdır. Porfiryus ağacına göre kaplamla birlikte konu edilen diğer kavram bir terimin içlem’idir. Bir terimin içlemi, kaplamının tam tersine, aşağıdan yukarıya doğru belirlenir. Bu açıdan bir terimin içlemi ve kaplamı arasında ters bir orantı söz konusudur.

KAYNAKÇA

Grünberg, Teo & Onart, Adnan. Mantık Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1976.

Ural, Şafak. Temel Mantık, İstanbul: Çantay Yayınları, 2017, 4. Baskı.

Yüksel, Y. Gelenekselden Moderne Mantıkta Önermeler ve Doğruluk Değerleri, İstanbul: Akademi Titiz Yayınları, 2017.

Yazar : İbrahim H. ÇETRES (Mardin Artuklu Üniversitesi)