kategori

[Alm. Kategorie] [Fr. categorie] [İng. category] [Lat. praedicamentum] [Yun. kategoria = öznitelik; yüklem; bir nesneye yüklenen nitelik]

1– (Aristoteles’te) Varolan üzerindeki deyiş biçimleri. // Kategoriler öğretisinin kurucusu olan Aristoteles 10 kategori ayırır: Bir önermede konu üzerinde ancak bu 10 kategoriye göre bir şey söylenebilir: töz, nicelik, nitelik, görelik (bağıntı), yer, zaman, durum, iyelik, etki, edilgi.

2– (Kant’ta) Her deneyin önsel koşulu olan salt anlık kavramları.

// Anlığın, duyarlıkla alınan duyu gereçlerini bağlayıp birleştiren 12 kategorisi vardır:

a. nicelik: birlik, çokluk, bütünlük;
b. nitelik: gerçeklik, hiçlik, sınırlama;
c. bağıntı: töz-ilinek, neden- etki, topluluk (karşılıklı etki);
d. modalite: olanak-olanaksızlık, var olma-var olmama, zorunluluk-rastlantı. Aristoteles’te kategoriler hem varlığın hem düşüncenin özellikleri olduğu halde, Kant’ta yalnız düşüncenin özellikleridir.

Yazar : Yazılıyor...Cahid ŞENEL (İstanbul Üniversitesi)