Kepler, Johannes
1571-1630 yılları arasında yaşamış Alman astronom ve matematikçi.
Yaşamı. Kepler, 1571’de Württemberg’de, alt sınıftan bir aileye doğdu. Toplumsal olarak düşük statülü bu arka plana rağmen, yüksek deha vadettiği için Tübingen Üniversitesi’nden burs kazandı. Buraya Protestan bir kilise adamı olmak amacıyla eğitim almaya gelmişti, ancak astronomiye yöneldi. Kepler’in bilimsel çalışmalarının dışında hayatı oldukça inişli çıkışlıydı. İlk karısı ve altı çocuğunun ölümlerinin yanı sıra annesinin büyücülükle suçlanması ona büyük sıkıntı ve ıstırap verdi. Bu iddiayı ortaya atanlara karşı, savunmaları kendisi üstlendi ve sonunda annesini idamdan kurtarmayı başardığı, altı yıl süren bir savaş verdi. Kendisinden önceki birçokları gibi, inanç ve bilimi ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olarak gören Kepler, keşfettiği astronomi yasalarını Tanrı’nın görkeminin açımlamaları şeklinde yorumlayan dindar bir Hıristiyandı. Ona göre insan aklı, dünyanın yapısını anlayabilecek mükemmellikte yaratılmıştı.
Her şeyin merkezinde sayı, geometri ve uyum gören Pisagorcuların teorisiyle büyülenmiş olan Kepler, muhtemelen bu etkiyle, 1594’te Graz’da matematik öğretmenliği yaptığı sırada Kopernik’in çalışmasını okuduğunda, henüz genç yaşta iken onun güneş merkezli evren görüşünü kabul etmiştir.
Kepler, 58 yaşında Doğu Bavyera’nın Regensburg kasabasında hummadan öldü. Kendi mezarının kitabesini şu şekilde tasarlamıştı: “Eskiden gökyüzünü ölçerdim, şimdi dünyanın gölgelerini ölçeceğim. Ruhum cennete ait olsa da, bedenimin gölgesi burada yatıyor”.
Gözlem ve bulguları. 1600 yılında Tycho Brahe, Uraniborg gözlemevinde kendisine asistanlık yapması için Kepler’i yanına aldı. Burada Mars üzerine gözlemleri analiz ederken, Tycho’nun teorisinin, tamamen kusursuz olmasa da, gözlemlere Batlamyus’unkinden daha iyi uyduğunu gören Kepler’in gökbiliminde devrim yaratan ve onu bilim tarihinde üne kavuşturan düşünceleri de oluşmaya başlamıştır. Zira bu gözlemlerinde elde ettiği ampirik sonuçlara ilişkin açıklamaları, Kopernik’in görüşünde değişiklikler yapmasına ve Yunan astronomi geleneğindeki mükemmel daireler ile bunların muntazam ve sabit bir hızla hareket ettiği önkoşullarını reddetmesine neden oldu. Kepler’in fark ettiği şey şuydu: Mars, Güneş’in etrafında dairesel değil eliptik bir yörüngede hareket etmekteydi ve Güneş elipsin bir ucuna diğerinden daha yakındı. Üstelik Mars, Güneş’e yakın olduğunda hızlanıyor, uzaklaştığında ise yavaşlıyordu
Bu, Kepler’in, Nikolas Kopernik’in Güneş-merkezli sistemini, Güneş’in gezegenleri dairesel olmayan yörüngelerde aktif olarak ittiği dinamik bir evrene dönüştürdüğü anlamına geliyordu. Elbette Kepler’in yörüngeyi daireden ovale değiştirmesi rahatsızlık yaratıyordu, Arthur Koestler’in ifadesiyle, kürelerin ve çemberlerin mükemmel simetrisinde, bilinçaltına derin güven veren bir çekicilik vardır, aksi takdirde bu görüş iki bin yıl boyunca hayatta kalamazdı. Oval ise, tüm bu arketipsel çekicilikten yoksundur. Rastgele bir formu var, dolayısıyla kürelerin uyumuna dair o ebedi rüyayı bozmaktadır.
Kepler, bu gökbilimsel keşfine rağmen, klasik Yunan entelektüel kültürüne duyduğu derin saygıyı hiçbir zaman kaybetmedi, ama evrenin gerçeklerinin, kadim felsefe ve estetik kavramlarına tutunmakla değil, ampirik bir yaklaşımla açımlanabileceğine inandı.
Kepler tarafından 1618 ile 1621 yılları arasında yazılan Epitome Astronomiae Copernicanae (Kopernik Astronomisinin Özeti) adlı ders kitabı, sadece Kopernik’in evren görüşünü değil, Kepler’in bu evren görüşündeki modifikasyonlarını da ortaya koymaktadır. Bu kitabın etkisi büyük olmuştur. Her şeyden önce, genel anlamda on yedinci yüzyılda Kopernikçiler için en önemli teorik kaynak olarak kullanıldı. Ayrıca, ünlü bilim insanlarına da kılavuz bir eser olmuştur. Galileo ve Descartes’ın bundan etkilenmiş olmaları kuvvetle muhtemeldir. Nihayetinde de Newton, Kepler’in yasalarla ilgili orijinal teolojik ve felsefi bağlamlarına dair tüm referanslarını görmezden gelip, doğrudan doğruya bu yasaları devralacaktı.
Okuma önerisi: Alexandre Koyre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu; Thomas Kuhn, Kopernik Devrimi.
KAYNAKÇA
Chapman, Allan. Gods in the Sky: Astronomy from the Ancients to the Renaissance. Londra: Pan Macmillan, 2002.
Westman, Robert, S. “Johannes Kepler”; “Nicolaus Copernicus”. Encylopædia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Nicolaus-Copernicus. çevrimiçi 23 Temmuz 2021.
Koestler, Arthur. The Sleepwalkers: A History of Man’s Changing Vision of the Universe. Middlesex: Penguin Books, 1964.
Russell, Bertrand. History of Western Philosophy. Londra: Routledge, 2004.
Yazar : Fatma DORE (Afyon Kocatepe Üniversitesi)