Lachelier, Julius

1832-1918 yıllan arasında yaşamış ve tümevarım problemine getirdiği çözüm yoluyla tinselci bir felsefeye ulaşmış olan Fransız filozofu.

Temel eserleri: Du Fondement de l'Induction [Tümevarımın Temelleri Üzerine] ve La Psychologie et le Métaphysique [Psikoloji ve Metafizik] adlı kitaplar olan Lachelier, tümevarım konusuna, tıpkı Kant gibi, dünya ilişkin tecrübemizin zorunlu koşullarım araştırarak girmiştir. Deneyimin bize yalnızca, fenomenler arasındaki pratik bağlantılarla ilgili sınırlı sayıda gözlem sağladığını, fakat bu fenomenlerin niçin birbirlerine bağlandıklarını söylemediğini, bizim ise, tümevarımsal akıl yürütmede, sınırlı sayıdaki gözlemlerden, gelecekteki gözlemlenmemiş bağlantıları da içeren tümel bir sonuç çıkardığımızı dile getiren Lachelier, tümevarımın bilimsel pratik açısından gerekli olmakla birlikte, felsefî düzlemde ancak fail ve mekanik bir nedenselliğe ek olarak ereksel ya da final bir nedensellik yoluyla te- mellendirilebileceğini savunmuştur.

Başka bir deyişle, Lachalier’ye göre, tümevarım, ayrı fenomenlerin mekanik olarak birbirlerine bağlanmış dizilerinden başka, bütünler ya da birlikler olarak fonksiyon gören kompleks fenomen öbeklerini varsayar. Çeşitli düzeylerde varolan bu bütün ya da birlikleri, ancak düzenleyici içkin ereksellik düşüncesiyle açıklayabileceğimizi savunan filozof, bu nedenle, her fenomeni, bir amaca yönelmiş kendiliğinden bir eğilimi ifade eden bir gücün tezahürü olarak görmüştür. Ona göre, işte bu güç düşüncesidir ki, duyumlarımızın keskinliğini ve yoğunluğunu açıklayıp, dünyanın öznel duyumlarımıza indirgenemez olduğu kanaatimizin temelinde yer alır. Buna göre, dünyamızın düzenli, anlaşılabilir ve düşünceyle nüfuz edilebilir olduğu kabulüne dayanan tümevarım, söz konusu düzenliliği temellendirecek ereksel nedenselliğe ihtiyaç duymaktadır.

Yazar : YAZARINI BEKLEYEN MADDE....