Newton, Isaac

1643–1727 tarihlerinde yaşamış olan İngiliz bilim insanı.

Yaşamı. 1643 tarihinde Linconshire'da doğdu. 1661'de Cambridge Üniversitesine bağlı Trinity College'a girdi. Newton, Cambridge'de ilk olarak Aristotelesçi retorik, mantık, etik ve fizik üzerine odaklanan klasik bir eğitim aldı. 1664'te standart müfredatın ötesine geçmeye başlayan Newton, Descartes, Gassendi, Hobbes ve özellikle Boyle'un felsefesini inceledi. Galileo'nun ‘Kopernik astronomisinin mekaniği’ ile Kepler'in ‘Optiği’ üzerine çalıştı. Nisan 1665'te lisans derecesini aldı. 1665 yılında başlayan veba salgını nedeniyle Trinity College kapatıldı. Newton iki sene sürecek olan ve “annus mirabilis” olarak adlandırılan bu dönemi Woolsthorpe'daki evinde geçirdi. Bu süre zarfında henüz 25 yaşının altındayken, matematik, optik, fizik ve astronomide öncü çalışmalar yaptı. Bu dönemde, Leibniz’in tamamen bağımsız keşfinden birkaç sene önce, diferansiyel ve integral hesabın temelini oluşturan fikirlerini üretmiş, optik alanındaki ilk deneysel keşiflerini yapmış ve gezegenlerin düzgün dairesel hareketleri üzerine çalışmıştı. Veba salgınından sonra Cambridge Üniversitesi’nin 1667'de açılmasıyla akademik yaşantısına geri dönen Newton 1668’de yüksek lisans derecesini aldı. 1669’da Cambridge’te Lucas kürsüsü matematik profesörlüğüne atandı. Optik alanındaki araştırmalarına devam ederek aynı yıl, ilk yansıtıcı teleskopunu yaptı. Bu gelişme ile Kraliyet Bilim Akademisinin (Royal Society) fahri üyesi olup, 1672’de aynı topluluğun üyeliğine seçildi. Bu dönemde depresyona giren Newton bilimsel araştırmalarına bir süreliğine ara verdi. 1687’de Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri) adlı meşhur eserini yayınladı. Cambridge Üniversitesi’ni temsilen, 15 Ocak 1689'da Kongre Parlamentosu’na üye olarak seçildi. Üniversitenin lideri ve dünyanın en seçkin matematikçilerinden biri olarak görülen Newton, konumunun zirvesindeydi. Fakat 1693'te ikinci bir sinir krizi geçirdikten sonra, genişletmeyi planladığı eseri Principia ile ilgili çalışmalarına ara verdi. Daha sonra Londra'da bir hükümet pozisyonu almak için Cambridge'den ayrılmaya karar verdi ve 1696'da Kraliyet Darphanesi Muhafızı oldu. Ancak, Cambridge'deki görevinden 1701'e kadar istifa etmedi. 1703'te Kraliyet Bilim Akademisi başkanlığına seçildi. Kraliçe Anne tarafından 1705 yılında şövalye ilan edildi. 31 Mart 1727 tarihinde 84 yaşında öldü.

Eserleri ve düşüncesi. 17. yüzyıl biliminin en önde gelen isimlerinden biri olan Newton, doğa felsefesi, matematik, astronomi, fizik, kimya alanlarının yanı sıra simya ve teoloji alanlarında da çalışmalar yapmıştır. Onun bilimsel alandaki ilk çalışmaları mekanikçi doğa felsefesi çerçevesinde olmuştur. 1687'de yayımladığı Principia  adlı eseri klasik mekaniğinin temellerini oluşturmuş ve mekanik bir şekilde işleyen açık bir evren modeli sunmuştur. Bu sistem içinde ‘mutlak uzay’, ‘mutlak zaman’ ve ‘mutlak hareket’ gibi kavramların aksiyomatik bir ilke olarak kabul edilmesi söz konusudur. Latince olarak yayınlanan Principia üç kitaptan oluşmaktaydı. Hareket yasalarının matematiksel olarak ispatlandığı ve sürtünme içermeyen hareket problemleriyle ilgili açıklamalar, ilk kitapta ortaya konmuştu. İkinci kitap, akışkanların hareketleri ve sürtünmenin sıvıların içindeki katı cisimlerin hareketleri üzerine etkileriyle ilgiliydi. Üçüncü kitabı ise De Mundi Systemate (Dünya Sistemi) ismini taşımaktaydı. Newton’un ilk yasasına göre “üzerine hiçbir dış kuvvet etki etmeyen bir cisim, aynı yönde sabit bir hızla hareket etmeyi sürdürür”, ikinci yasasına göre “bir cismin hareketindeki değişme, üzerine etki eden kuvvet ile orantılıdır ve değişme, kuvvetin etki ettiği yönde, düz bir çizgi boyunca olur”, üçüncü yasasına göre “her etkiye karşı bir tepki vardır, yani iki cismin birbirleri üzerine karşılıklı etkileri daima eşittir ve karşı cisme yönelmiştir”. Newton bu üç yasa ile modern fiziğin dinamik denilen dalını kurmuştur. Newton’un çalışmalarında kuvvet, Galileo’nun temsil ettiği matematiksel betimleme geleneği ile Descartes tarafından temsil edilen mekanikçi doğa felsefesi geleneğinin uzlaşmasını olanaklı kılmıştır. O, sözü geçen iki geleneği birleştirerek on yedinci yüzyılın bilimsel çalışmalarını, tarihçileri bir bilimsel devrimden söz ettirecek bir başarı düzeyine ulaştırmıştır. Newton, kurduğu fizik sistemi ile her türlü nesnenin hareketinin yer çekimi adı verilen kuvvete bağlı olduğunu, dolayısıyla aynı yasaların evrenin her yerinde geçerli olduğunu ileri sürerek evrensel kütleçekim yasasını ortaya koymuştur. Determinist bir özelliğe sahip olan yasanın başarısı on yedinci yüzyıldaki bilimsel devrimin de başarısının temel taşı olmuştur.

Principia, içinde birkaç önemli deney bulunduran karmaşık geometrik bağıntılarla dolu matematiksel bir çalışma olduğu halde, onun Opticks (Optik) isimli eseri ayrıntılı yansıma ve kırınım hesapları, beyaz ışığın tayfın renklerine ayrılması, gözün çalışma yöntemi, merceklerle görüntü oluşumu, gökkuşağının renkleri, yansımalı teleskobun yapımı gibi konularla ilgilidir. Bu eserlerin bir diğer önemli özelliği, bilimsel bilginin elde edilmesine yönelik olarak kullanılacak bilimsel yönteme ilişkin açıklamaları da sunuyor oluşudur. Newton’un bu çalışmalarının yanı sıra 1936 yılında, simya ile ilgili yaklaşık 121 dosyadan oluşan elyazmaları ortaya çıkmıştır. Söz konusu elyazmaların dijitalize edilmesine ve incelemelerin yapılmasına halen devam edilmektedir.

KAYNAKÇA

Christianson, G.. Isaac Newton, Çeviri. Zekeriya Aydın. Ankara: Tübitak Yayınları, 2008.

Earman, John. World Enough and Space-Time. London: the MIT Press, 1989.

Friedman, Micheal. Foundations of Space-Time Theories. New Jersey: Princeton University Press, 1983.

Gavroğlu, Kostas. Bilimlerin Geçmişinden Tarih Üretmek. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.

Smith, George, "Isaac Newton", The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Editör Edward N. Zalta.

https://plato.stanford.edu/archives/fall2008/entries/newton/. Çevirimiçi 30 Kasım 2022.

Uçar, Semra. "Newton ve Görelilik Fiziğinde, Zaman ve Mekân Kavramlarının, Reichenbach’ın Epistemolojisi Çerçevesinde Yorumlanması”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, Sayı: 26 (2014): 275-291.

Westfall, Richard. The Life of Isaac Newton. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.

Yazar : Semra UÇAR (Sinop Üniversitesi)