orta terim

[Alm. Mittelterm ] [Fr. moyen terme ] [İng. middle term ]  [Es. T. hadd-i evsat ;  mutavassıt had ]

Bir tasımda hem büyük hem de küçük öncülde bulunan ancak sonuç önermesinde bulunmayan terime verilen ad. Sözgelimi,

 Bütün kuşlar uçar.

 Bazı kuşlar kanatlıdır.

Bazı uçanlar kanatlıdır.

 kıyasında “kuş” sözcüğü, orta terimdir. Bir tasımda öncüller büyük terim, küçük terim ve orta terimden meydana gelir. Her iki öncül önermede geçen orta terim sonuç önermesinde yer almaz. Tasım yaparken öncüller arasında bir bağ kurup sonuç önermesinin elde edilebilmesi, her iki öncül önermede de orta terimin geçiyor olmasına bağlıdır. Orta terim sayesinde öncüllerde geçen büyük terim ile küçük terim arasında bağlantı kurulabilmektedir. Aksi halde öncül önermeler arasında bir bağ kurmak ve dolayısıyla büyük terim ile küçük terimi ilişkilendirmek olanaklı olmayacaktır. Orta terim sayesinde farklı önermeler arasında bir ilişki kurularak sonuçta, öncüllerde örtük olarak dile getirilen şey büyük terim ve küçük terimin bir araya getirilebilmesiyle açıkça ifade edilmektedir. Bu açıdan orta terim, Aristoteles mantığında tasımın belirleyici unsurudur.

KAYNAKÇA

Grünberg, Teo & Onart, Adnan. Mantık Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1976.

Ural, Şafak. Temel Mantık, İstanbul: Çantay Yayınları, 2017, 4. Baskı.

Yazar : İbrahim H. ÇETRES (Mardin Artuklu Üniversitesi)