öznitelik

[Alm. Attribut] [Fr. attribut] [İng. attribute] [Lat. attributum] [es. t. sıfat, sıfat-ı zatiye]

1– Bir var olanın özle ilgili, kalıcı, zorunlu, yapıcı niteliği; temel belirti; yüklem. Ancak bir tözde bulunan, bir taşıyıcıyı gerektiren, değişken ve rastlantısal olandan (ilinekten) ayrı olarak özce töze bağlı olan şey.

// Aristoteles, bir nesnenin kendisinden ayrı düşünülemeyen niteliklerini rastlantısal olanlardan ayırarak özle ilgili, zorunlu nitelikler, öznitelikler olarak adlandırır. Thomas’ta da öznitelik aynı anlamdadır. Skolastikler Tanrının özniteliklerinin sözünü ederler. Descartes’ta da öznitelik tözün temel niteliği anlamındadır. Spinoza tözün değişmez varlık biçimleri olarak öznitelikleri değişken kiplerden (modus) ayırır. Ona göre tözde (Tanrıda) sonsuz öznitelikler vardır, ama insan ancak iki tanesini bilmektedir: Düşünme, bilinç (cogitatio) ve uzam (extentio).

2– (Mantıkta) Bir özneye ilişkin olarak evetlenen ya da değillenen nitelik.

// Yüklemden ayrılığı, modern mantıkçılarca, yüklemin daha geniş olmasıdır. (Öznitelik: özneye “dır” koşacı ile bağlı olan; yüklem: özneye ilişkin olarak evetlenen şey; ör: “insan memelidir.” önermesinde “memeli” öz- niteliktir; “insan düşünür.” önermesinde “düşünür” yüklemdir. Ama bu ayırma iyi temellendirilmemiştir. bkz. yüklem.

Yazar : YAZARINI BEKLEYEN MADDE....