Ryle, Gilbert

1900-1976 yıllan arasında yaşamış olan çağdaş İngiliz filozofu.

Dil felsefesi geleneği içinde yer almakla birlikte, Aristoteles'ten etkilenip, Husserl ve Meinong'la da ilgilenen Ryle'ın en önemli iki kitabı The Concept of Mind [Zihin kavramı] ve Dilemmas [ikilemler]‘dir.

Başlangıçta doğa felsefesi, doğa bilimlerinin yöntemleri ve teknikleri üzerinde başlayan analitik gelenekten ziyade, Brentano, Meinong ve Husserl'in de içinde yer aldığı Kıta Avrupası geleneğinden etkilenen Ryle, kavram analizinden oluşan felsefî argüman anlayışına ulaşmış ve bu süreç içinde, anlamlı olanı anlamsızdan ayıracak bir ölçüt arayışı içinde olmuştur. Felsefenin en önemli görevinin, yanlış kurgu ve saçma teorilerin, bu teorilerde geçen dilsel deyimlerin sonucu olduğunu göstermekten oluştuğunu dile getiren Ryle, bir ifadenin sentaktik formu ile bu ifadelerin betimlediği olgu formlarını birbirinden ayırmış ve gündelik dilde geçen deyimlerden büyük bir çoğunluğunun sistematik olarak yanıltıcı olduğunu savunmuştur. Ryle filozofun, gündelik konuşmanın yanıltıcı ifadelerinden sakınmak için, tümceleri, felsefenin konu aldığı olgu formlarını açıkça gözler önüne serecek şekilde yeni baştan ifade etmeyi öğrenmesi gerektiğini söylemiş ve felsefî analizin bu tür yeni baştan tanımlamalarla başladığını iddia etmiştir.

Ryle öğretisinde, bir yandan iki deyimin kategori bakımından farklılık gösterdiğini kanıtlamanın belirli ve sağlam bir yolunu bulmaya çalışırken, bir yandan da kategorilerle ilgili olarak Aristoteles ve Kant'ta değerli bulduğu herşeyi korumaya çalışmıştır. Felsefî argümanların ne tümevarımlar, ne de tanıtlamalardan oluştuğunu, filozofun çoğunluk saçmaya indirgemeyle belirlenen bir yöntemi bulunduğunu öne süren Ryle,
esas zihin ya da ruh konusundaki görüşleriyle ün kazanmıştır.

O, zihin konusundaki resmî görüşün, zihin ya da ruhun bedenden mekânsal olmamak, özel ve içebakış yoluyla bilinebilir olmak bakımından farklılık gösterdiğini dile getirdiğini, Descartes'la onu izleyen düşünürlerin, insan varlığının biri ruh ya da hayalet, diğeri de beden ya da makine gibi birbiriyle hiçbir ilişkisi olmayan, birbirinden tümüyle farklı ve ayrı iki varlık ya da tözden meydana geldiği görüşünü öne sürdüklerini belirtmiştir. Bir kategori yanlışı olarak değerlendirdiği bu durumun, makine içindeki hayalet türünden anlaşılmaz sonuçlara, cisimsel olmayan bir ruhun nasıl olup da maddî bir cismi etkileyebileceği türünden yanıtlanması güç sorulara yol açtığını savunan Ryle, insanın hayalet, makine, makine içindeki hayalet de olmadığını, onun bazen akıllıca, bazen de aptalca eyleyen bir insan varlığı olduğunu öne sürmüştür. Ona göre, filozoflar, 'akıllıca eylemenin’, 'teori inşa etmekle’ ya da 'hakikati keşfetmekle' eşanlamlı olduğunu düşünme eğiliminde olmuşlar ve düşünme de özel bir çerçeve içinde gerçekleştirilen bir faaliyet olduğundan, buradan zihnin ya da zekânın her faaliyetinin gizli, özel bir dünyaya ait olduğu sonucu çıkartılmıştır. Oysa, teori inşa etme akıllı davranışın, yalnızca, önermesel bilgi olarak bilinen özel bir türüdür. Esas akıllı davranış nasılı bilmekle belirlenen bilgi türüdür.

Yazar : YAZARINI BEKLEYEN MADDE....