Santayana, George

1863-1952 yılları arasında yaşamış olan İspanyol asıllı Amerikan filozofu.

Temel eserleri: Scepticism and Animal Faith [Kuşkuculuk ve Hayvani İnanç], The Sense of Beauty [Güzelliğin Anlamı) ve The Realms of Being [Varlık Alanları].

O, felsefede Descartes'ın yöntemini kullanarak Russell ve Husserl gibi ilerlemiş ve kesin olan birtakım doğrulara erişebilmek için, kendisinden kuşku duyulabilecek her şeyden kuşku duymuştur. Descartes'ın kuşku süreci sonunda, 'düşünen bir varlık olarak varım' şeklindeki bir önermeye, varlık bildiren bir önermeye ulaşabileceğini düşündüğü yerde, Santayana, kuşku yöntemi tam olarak uygulandığında, bizim, varoluş yerine, birtakım veri ya da özlere ulaşacağımızı söylemiştir. Ona göre, bir şeyin varolduğundan, yani onun bir geçmiş ve geleceği olup, çevresindeki şeylerle birtakım ilişkiler içinde bulunduğundan her zaman kuşku duyulabilir, fakat bizim belli bir özü kavramakta olduğumuzdan asla kuşku duyulamaz.

Bu görüşleriyle Platon'u çok andıran Santayana, Platon'u özlere, ahlâkî bir açıdan yaklaştığı için eleştirmiştir. Mümkün her yüklemin bir öz olduğunu öne süren Santayana, öz alanından hiçbir şeyin çıkarılamayacağını ifade etmiştir. O günahkârın azizle, kâhinin bilim adamıyla eşit haklara sahip olduğunu öne sürmüş, akıllı hayvan olarak insanın özleri göstergeler olarak kullandığını belirtmiştir. Bu özlerden varoluşa nasıl geçebildiğimiz sorusuna ise, Santayana tüm rasyonel süreçlerin belli şeylere, örneğin maddenin varoluşuna inanmaktan oluşan hayvanı bir duygu ve zorunluluğun ifadesi olduğu yanıtını vermiştir.
Buradan da anlaşılacağı üzere, Santayana dört ayrı varlık kategorisi ihtiva eden bir ontoloji geliştirmiştir. Bunlardan birinci kategori, fizikî gerçeklik akışına tekabül eden, şekilsiz güç olarak maddedir. İkincisi, kendisi fizikî olmasa bile, beynin etkinliğine bağlı olan, çevrenin haritasını çıkarıp, davranışı düzenledikçe belirginleşen tindir. Buna karşın, üçüncüsü, maddede veya tinde aktüelleşebilen mümkün tür ve şeylerin ezelî-ebedî sistemi olarak form ve nihayet, sonuncusu da, dünyanın bütün bilinen ve bilinmeyen karakteri olarak hakikat.

Yazar : YAZARINI BEKLEYEN MADDE....